การดูแลผู้ป่วยที่มีความเสี่ยงโรคหลอดเลือดหัวใจตีบ

คำแนะนำ เรื่อง การดูแลผู้ป่วยที่มีความเสี่ยงโรคหลอดเลือดหัวใจตีบ

1.การปรับเปลี่ยนวิถีชีวิต (Lifestyle Modifications) : หัวใจสำคัญของการจัดการความเสี่ยง

การควบคุมอาหาร (Dietary Management)

🟢 เน้นอาหารจากพืชเป็นหลัก : เพิ่มการบริโภคผัก ผลไม้ ธัญพืชเต็มเมล็ด (เช่น ข้าวกล้อง ควินัว โอ๊ต) ถั่ว และเมล็ดพืชให้มากขึ้น อาหารเหล่านี้อุดมไปด้วยใยอาหาร วิตามิน แร่ธาตุ และสารต้านอนุมูลอิสระ ซึ่งมีประโยชน์ต่อสุขภาพหัวใจและหลอดเลือด

🟢 เลือกไขมันดี : ลดไขมันอิ่มตัว (saturated fat) ที่พบมากในเนื้อสัตว์ติดมัน ผลิตภัณฑ์จากนมเต็มส่วน และอาหารแปรรูปบางชนิด รวมถึงไขมันทรานส์ (trans fat) ที่มักพบในอาหารทอดและเบเกอรี่สำเร็จรูป หันมาบริโภคไขมันไม่อิ่มตัวเชิงเดี่ยว (monounsaturated fat) เช่น น้ำมันมะกอก อะโวคาโด และไขมันไม่อิ่มตัวเชิงซ้อน (polyunsaturated fat) เช่น โอเมกา 3 จากปลาที่มีไขมัน (แซลมอน แมคเคอเรล ซาร์ดีน) และถั่วต่างๆ

🟢 จำกัดโซเดียม: ลดปริมาณโซเดียมในอาหาร โดยหลีกเลี่ยงอาหารแปรรูป อาหารสำเร็จรูป และการเติมเกลือเพิ่มในการปรุงอาหาร ลองใช้สมุนไพรและเครื่องเทศต่างๆ เพื่อเพิ่มรสชาติแทน

🟢 ควบคุมปริมาณน้ำตาล: ลดการบริโภคเครื่องดื่มที่มีน้ำตาลสูง ขนมหวาน และอาหารแปรรูปที่มีน้ำตาลแฝง

🟢 ดื่มน้ำให้เพียงพอ: การดื่มน้ำสะอาดในปริมาณที่เหมาะสมมีความสำคัญต่อการทำงานของระบบไหลเวียนโลหิต

การออกกำลังกาย (Physical Activity)

เป้าหมาย: ตั้งเป้าหมายการออกกำลังกายแบบแอโรบิก (cardio) ระดับปานกลางอย่างน้อย 150 นาทีต่อสัปดาห์ หรือออกกำลังกายแบบหนักหน่วงอย่างน้อย 75 นาทีต่อสัปดาห์ หรือผสมผสานกันทั้งสองแบบ ตัวอย่างเช่น เดินเร็ว วิ่ง ว่ายน้ำ ปั่นจักรยาน

เพิ่มการออกกำลังกายแบบมีแรงต้าน (resistance training): ทำอย่างน้อย 2 วันต่อสัปดาห์ เพื่อเสริมสร้างกล้ามเนื้อ ซึ่งมีส่วนช่วยในการเผาผลาญพลังงานและควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด

ลดพฤติกรรมการนั่งนิ่ง: พยายามลุกขึ้นและเคลื่อนไหวร่างกายบ่อยๆ ในระหว่างวัน แม้แต่การเดินสั้นๆ ก็มีประโยชน์

การจัดการความเครียด (Stress Management)

ความเครียดเรื้อรังสามารถส่งผลเสียต่อสุขภาพหัวใจและหลอดเลือด ลองหากิจกรรมที่ช่วยลดความเครียด เช่น การทำสมาธิ การฝึกหายใจลึกๆ การทำกิจกรรมที่ชอบ งานอดิเรก การใช้เวลากับครอบครัวและเพื่อนฝูง หรือการปรึกษาผู้เชี่ยวชาญหากจำเป็น

การนอนหลับที่มีคุณภาพ (Quality Sleep)

พยายามนอนหลับให้ได้ 7-9 ชั่วโมงต่อคืน การนอนหลับที่ไม่เพียงพอหรือไม่มีคุณภาพอาจเพิ่มความเสี่ยงของโรคหัวใจและหลอดเลือด หากปัญหาเรื่องคุณภาพการนอนเช่น นอนกรน หยุดหายใจขณะนอนหลับ แนะนำให้ปรึกษาแพทย์เฉพาะทางเพื่อปรับพฤติกรรมการนอน หรือการทดสอบด้วยการทำ Sleep test

การงดสูบบุหรี่ (Smoking Cessation)

หากคุณสูบบุหรี่ การเลิกบุหรี่เป็นสิ่งสำคัญที่สุดในการลดความเสี่ยง CVD บุหรี่ทำลายหลอดเลือด เพิ่มความดันโลหิต และลดระดับออกซิเจนในเลือด ขอความช่วยเหลือจากแพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญเพื่อวางแผนการเลิกบุหรี่

การจำกัดการดื่มแอลกอฮอล์ (Alcohol Limitation)

หากดื่มแอลกอฮอล์ ควรดื่มในปริมาณที่พอเหมาะ (ผู้หญิงไม่เกิน 1 ดื่มต่อวัน ผู้ชายไม่เกิน 2 ดื่มต่อวัน) การดื่มมากเกินไปอาจเพิ่มความเสี่ยงต่อโรคหัวใจและหลอดเลือด

2.การจัดการปัจจัยเสี่ยงทางการแพทย์ (Medical Risk Factor Management)

🟢 การควบคุมความดันโลหิต (Blood Pressure Control): หากคุณมีความดันโลหิตสูง การควบคุมให้อยู่ในเกณฑ์เป้าหมายตามคำแนะนำของแพทย์เป็นสิ่งสำคัญ อาจต้องใช้ยาควบคู่กับการปรับเปลี่ยนวิถีชีวิต

🟢 การควบคุมระดับไขมันในเลือด (Cholesterol Management): หากระดับคอเลสเตอรอลไม่สมดุล โดยเฉพาะ LDL (“คอเลสเตอรอลเลว”) สูง หรือ HDL (“คอเลสเตอรอลดี”) ต่ำ แพทย์อาจพิจารณาให้ยาลดไขมันร่วมกับการปรับเปลี่ยนอาหาร

🟢 การควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด (Blood Sugar Control): หากคุณมีภาวะดื้อต่ออินซูลินหรือโรคเบาหวาน การควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดให้อยู่ในเกณฑ์ที่เหมาะสมเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่ง อาจต้องใช้ยา การควบคุมอาหาร และการออกกำลังกาย

🟢 การใช้ยาตามคำแนะนำของแพทย์ (Medication Adherence): หากแพทย์สั่งจ่ายยาเพื่อควบคุมความดันโลหิต ไขมัน หรือน้ำตาลในเลือด การรับประทานยาอย่างสม่ำเสมอและตามคำแนะนำมีความสำคัญอย่างยิ่ง

3. การติดตามและปรึกษาแพทย์อย่างสม่ำเสมอ (Regular Follow-up with Your Doctor)

การมีคะแนน CVD risk score >30 หมายถึงคุณมีความเสี่ยงสูงที่จะเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือด การติดตามและปรึกษาแพทย์อย่างสม่ำเสมอเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่ง เพื่อประเมินผลการรักษา ปรับแผนการรักษาหากจำเป็น และติดตามความเสี่ยงอย่างต่อเนื่อง

คุณสามารถประเมินความเสี่ยง CVD Risk Score ได้ด้วยตนเอง

https://www.rama.mahidol.ac.th/cardio_vascular_risk/thai_cv_risk_score/

แหล่งข้อมูลอ้างอิง

แนวทางปฏิบัติและคำแนะนำจากองค์กรชั้นนำระดับนานาชาติ:

American Heart Association (AHA):

2019 Guideline on the Primary Prevention of Cardiovascular Disease: นำเสนอแนวทางที่ครอบคลุมสำหรับการป้องกันโรคหัวใจและหลอดเลือดในผู้ใหญ่ รวมถึงคำแนะนำด้านอาหาร การออกกำลังกาย การจัดการน้ำหนัก การเลิกบุหรี่ และการจัดการปัจจัยเสี่ยงอื่นๆ (https://www.ahajournals.org/doi/10.1161/CIR.0000000000000678)

Dietary Recommendations for Healthy Hearts: ให้คำแนะนำเฉพาะเจาะจงเกี่ยวกับการเลือกอาหารเพื่อสุขภาพหัวใจ
(https://www.heart.org/en/healthy-living/healthy-eating/eat-smart/nutrition-basics/dietary-recommendations-for-healthy-hearts)

Recommendations for Physical Activity in Adults and Kids: เน้นความสำคัญของการออกกำลังกายในระดับต่างๆ เพื่อสุขภาพที่ดี
(https://www.heart.org/en/healthy-living/fitness/fitness-basics/aha-recommendations-for-physical-activity-in-adults-and-kids)

American College of Cardiology (ACC): ร่วมกับ AHA ในการพัฒนาแนวทางปฏิบัติหลายฉบับ รวมถึงแนวทางการป้องกันโรคหัวใจและหลอดเลือด

European Society of Cardiology (ESC):

ESC Guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice: นำเสนอแนวทางที่อิงตามหลักฐานสำหรับแพทย์และบุคลากรทางการแพทย์ในการป้องกันโรคหัวใจและหลอดเลือด (https://academic.oup.com/eurheartj/article/42/34/3227/6358723)

Various Topic-Specific Guidelines: ESC ยังมีแนวทางเฉพาะสำหรับแต่ละปัจจัยเสี่ยง เช่น ความดันโลหิตสูง ไขมันในเลือดผิดปกติ และเบาหวาน

National Institutes of Health (NIH) / National Heart, Lung, and Blood Institute (NHLBI):

ให้ข้อมูลและงานวิจัยที่สำคัญเกี่ยวกับโรคหัวใจและหลอดเลือด รวมถึงแนวทางการจัดการปัจจัยเสี่ยงต่างๆ (https://www.nhlbi.nih.gov/)

Dietary Approaches to Stop Hypertension (DASH) Eating Plan: รูปแบบการรับประทานอาหารที่ได้รับการพิสูจน์แล้วว่าช่วยลดความดันโลหิต (https://www.nhlbi.nih.gov/education/dash-eating-plan)

งานวิจัยและวรรณกรรมทางการแพทย์:

คำแนะนำเหล่านี้อิงอยู่บนพื้นฐานของงานวิจัยทางคลินิกและระบาดวิทยาจำนวนมากที่ศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างปัจจัยด้านวิถีชีวิตต่างๆ (เช่น อาหาร การออกกำลังกาย การสูบบุหรี่) และความเสี่ยงต่อโรคหัวใจและหลอดเลือด การศึกษาเหล่านี้ได้รับการตีพิมพ์ในวารสารทางการแพทย์ที่มีการ peer-review เช่น:

New England Journal of Medicine

The Lancet

Journal of the American Medical Association (JAMA)

Circulation

European Heart Journal

หลักการพื้นฐานของเวชศาสตร์วิถีชีวิต (Lifestyle Medicine):

รู้ทันความเสี่ยง หัวใจวายเฉียบพลัน