ขี้ลืมธรรมดาหรือสัญญาณ “อัลไซเมอร์”? เช็กอาการ–วิธีตรวจที่เหมาะกับคุณ

อัลไซเมอร์คืออะไร

โรคอัลไซเมอร์ (Alzheimer’s Disease) คือภาวะที่สมองค่อย ๆ เสื่อม สัมพันธ์กับการทำงานผิดปกติของเซลล์สมองและสารสื่อประสาท เช่น อะเซทิลโคลีน (สารที่ช่วยเรื่องความจำ และการเรียนรู้) ที่ลดลง รวมถึงการสะสมของคราบโปรตีน อะไมลอยด์-เบต้า (amyloid-beta Aβ) ในสมอง ทำให้เซลล์ประสาทสื่อสารกันได้ยาก เกิดการอักเสบ และตายลง ส่งผลให้ ความจำ การคิด การใช้ภาษา และพฤติกรรม เปลี่ยนไปทีละน้อยในชีวิตประจำวัน
อาการมักพบในวัย 60+ และยิ่งอายุมากขึ้น โอกาสพบโรคจะสูงขึ้นตามลำดับ

อาการขี้ลืมแบบไหน “ไม่ควรมองข้าม”

หนึ่งในสัญญาณเริ่มต้นที่พบบ่อย คือ ลืมเรื่องที่เพิ่งเกิดขึ้น เช่น
• ลืมเรื่องที่เพิ่งเกิดขึ้น เช่น เพิ่งคุยกันแล้วลืมทันที
• วางของแล้วจำไม่ได้ หาไม่เจอบ่อย
• ถามคำถามเดิมซ้ำ ๆ
• ลืมคำง่าย ๆ หรือใช้คำผิด
• ขับหลง/ลืมทางกลับ ทั้งที่เป็นเส้นทางคุ้นเคย

ต่างจากการลืมทั่วไป ที่มักเกิดจากเครียด นอนน้อยหรือการทำหลายอย่างพร้อมกัน และจะดีขึ้นเมื่อพักผ่อน

เช็กลิสต์ 30 วินาที (ลองติ๊กดู)

☐ ลืมเรื่องเพิ่งเกิด/คุยกัน
☐ วางของแล้วหาไม่เจอบ่อย
☐ ถามคำถามเดิมซ้ำ
☐ ลืมเส้นทางคุ้นเคย/ ขับหลง
ถ้าตรง ≥ 2 ข้อ และเริ่มรบกวนชีวิตประจำวัน แนะนำให้ปรึกษาแพทย์ระบบประสาท

ทำไม “ยิ่งรู้เร็ว ยิ่งป้องกันได้ไว”

โรคอัลไซเมอร์อาจมีช่วงแฝง 10–15 ปี ก่อนแสดงอาการ ผู้ที่ยังไม่แสดงอาการจึงสามารถคัดกรองความเสี่ยงล่วงหน้า และวางแผนดูแลสุขภาพสมอง เพื่อชะลอผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตได้

วิธีตรวจคัดกรองโรคอัลไซเมอร์ก่อนมีอาการ: เลือกอย่างไรให้เหมาะกับคุณ

1. PET Scan (เวชศาสตร์นิวเคลียร์)
เห็นการทำงานของสมองละเอียด ให้ข้อมูลครบถ้วน แต่ค่าใช้จ่ายสูง และมีขั้นตอนมากกว่า

2. การเจาะน้ำไขสันหลัง (CSF)
ตรวจระดับโปรตีนอะไมลอยด์-เบต้าจากการเจาะน้ำไขสันหลัง มีความแม่นยำ แต่ต้องทำโดยแพทย์ และหลายคนกลัวเจ็บ

3. ตรวจเลือด (Oligomerized amyloid beta in blood)
ทางเลือกใหม่ที่ สะดวก ไม่เจ็บมาก เป็นการตรวจเลือดวัดระดับการสะสมโปรตีนอะไมลอยด์-เบต้า ผลการตรวจมีความแม่นยำถึง 86-88% และมีค่าใช้จ่ายต่ำกว่าวิธีเดิม เหมาะกับการคัดกรอง และติดตามแนวโน้ม โดยผลตรวจจะออกมาเป็นคะแนน

อ่านผล “ตรวจเลือดอัลไซเมอร์” ให้เป็นใน 1 นาที

การสะสมของโปรตีนอะไมลอยด์-เบต้า อาจเริ่มก่อนอาการ 20–30 ปี การตรวจเลือดช่วยประเมินแนวโน้มตั้งแต่ระยะแรก และวางแผนติดตามได้

หมายเหตุ: การตรวจเลือดเป็น “การประเมินความเสี่ยง” ไม่ใช่การยืนยันการวินิจฉัย แพทย์อาจพิจารณาตรวจสมองเพิ่มเติมตามความเหมาะสม

เมื่อไหร่ควรมาพบแพทย์ และควรเตรียมตัวยังไง

ควรมาพบแพทย์เมื่อ

• อาการลืม ถี่ขึ้น/ แย่ลง ต่อเนื่อง > 3 เดือน
• เริ่ม รบกวนงาน/ การเงิน/ การเดินทาง/ ความปลอดภัย
• มีประวัติครอบครัวเป็นโรคสมองเสื่อม

เตรียมตัวก่อนพบแพทย์

• จดตัวอย่างเหตุการณ์ที่ลืม พร้อมช่วงเวลา
• รายชื่อยาที่ใช้อยู่ วิตามิน/สมุนไพร
• โรคประจำตัว/ผลตรวจล่าสุด

ให้ญาติผู้สังเกตอาการมาด้วย จะช่วยประเมินได้แม่นยำ

ปรับพฤติกรรม เสริมพลังป้องกันโรคสมองเสื่อม

1. ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ ออกกำลังกายอย่างน้อย 3 ครั้ง/ สัปดาห์ ครั้งละไม่น้อยกว่า 10 นาที รวมเป็น 150 นาที/สัปดาห์
2. การควบคุมอาหาร ทานอาหารที่ดีต่อสุขภาพ เช่น ปลา ผัก ผลไม้ ถั่ว ธัญพืช ไขมันดี ลดการทานเนื้อแดง และอาหารที่มีคาร์โบไฮเดรตสูง
3. ควบคุมโรคประจำตัว จัดการความดัน เบาหวาน ไขมัน น้ำหนัก
4. ฝึกใช้สมองเป็นประจำ เช่น อ่านหนังสือ เขียนบันทึก เล่นดนตรี เกมวางแผน เรียนรู้ภาษาใหม่ๆ
5. เข้าสังคม พบเพื่อน ทำกิจกรรมสังคม เช่น เล่นกีฬาด้วยกันหรือเข้าร่วมกิจกรรมทางศาสนา ลดภาวะซึมเศร้า และโดดเดี่ยว

คำถามพบบ่อย (FAQ)

Q1: ลืมเพราะเครียด/ นอนไม่พอ ต่างจากอัลไซเมอร์อย่างไร?
A: ลืมจากเครียด/พักน้อยจะดีขึ้นเมื่อจัดการสาเหตุ แต่ลืมจากอัลไซเมอร์จะค่อย ๆ เป็นมากขึ้น และเริ่มกระทบชีวิตประจำวัน

Q2: ตรวจเลือดหาอัลไซเมอร์เจ็บไหม และน่าเชื่อถือแค่ไหน?
A: เป็นการเจาะเลือดทั่วไป เจ็บน้อย มีความแม่นยำราว 86–88% เหมาะสำหรับการคัดกรอง และติดตาม

Q3: ถ้าผลเสี่ยง “สูง” ต้องทำอะไรต่อ?
A: อาจพิจารณาตรวจด้านสมองเพิ่มเติม และวางแผนติดตามใกล้ชิด

Q4: ควรตรวจซ้ำเมื่อไร?
A: หากผลออกมา ต่ำ ควรตรวจซ้ำ 24–36 เดือน | ปานกลาง ควรตรวจซ้ำ 12–18 เดือน | สูง ควรตรวจซ้ำ 6–12 เดือน (แพทย์อาจปรับระยะเวลาตามรายบุคคล)

Q5: ถ้ามีผู้สูงอายุในบ้านเริ่มขี้ลืมผิดปกติ ควรทำอย่างไร?
A: อย่ารอให้อาการมากขึ้น แนะนำพามาปรึกษาแพทย์ เพื่อตรวจคัดกรอง และรับคำแนะนำที่เหมาะกับแต่ละคน